PRZEDMIOTOWY SYSTEM OCENIANIA Z GEOGRAFII W KLASIE 3BG
W TOKU NAUCZANIA OCENIE PODLEGAJĄ KLUCZOWE KOMPETENCJE W EDUKACJI GEOGRAFICZNEJ:
- Czytanie map różnej treści,
- Umiejętność posługiwania się przyrządami oraz modelami geograficznymi,
- Umiejętność odczytywania i wykorzystywania oraz sporządzania dokumentacji geograficznej
- Umiejętność dokonywania obliczeń stosowanych w geografii
- Umiejętność posługiwania się słownictwem, terminologią i symboliką geograficzną
- Wyjaśnianie prawidłowości występujących w cyklach astronomicznych, geograficznych, społecznych i gospodarczych
- Przedmiotem oceny ucznia są
– wiadomości
– umiejętności
– przygotowanie do zajęć
– aktywność
– podejmowanie samodzielnych zadań i inicjatyw w zdobywaniu wiedzy
-aktywne uczestnictwo w lekcjach terenowych
- Formy sprawdzania wiedzy:
– wypowiedź ustna
– pisemne prace klasowe w formie:
– kartkówki z ostatnich 1-3 lekcji
– sprawdzianu (testu) z większej partii materiału np. działu, zapowiedziane i zapisane co najmniej na 1 tydzień przed terminem w dzienniku elektronicznym
– prace domowe
– referaty (projekty, prezentacje multimedialne) jako samodzielna ewentualnie zespołowa praca wykonana z wykorzystaniem dostępnych źródeł informacji
- Kryteria ocen odpowiedzi ustnych (pisemnych prac domowych )
ocena niedostateczna:
– uczeń nie spełnia kryteriów ocen pozytywnych
– ma trudności w samodzielnym przedstawianiu tematu
– braki utrudniają poznanie kolejnych partii materiału
ocena dopuszczająca:
– uczeń poprawnie przedstawia część tematu
– w wypowiedziach pojawiają się błędy merytoryczne
– lokalizuje część ważniejszych zjawisk na mapie
– wykazuje się podstawowymi umiejętnościami odczytywania wiadomości ze żródeł (mapy, wykresy, dane statystyczne itp.)
ocena dostateczna:
– uczeń poprawnie przedstawia najistotniejsze elementy tematu
– w wypowiedziach pojawiają się błędy merytoryczne
– lokalizuje najważniejsze zjawiska na mapie
– poprawnie korzysta ze źródeł informacji i formułuje podstawowe wnioski
ocena dobra:
– uczeń w pełni przedstawia temat
– wykazuje się poprawnością merytoryczną
– lokalizuje zjawiska na mapie
– interpretuje dane z różnych źródeł informacji i poprawnie wyciąga wnioski
– dostrzega logiczne związki w obrębie omawianych treści
ocena bardzo dobra:
– uczeń wyczerpująco przedstawia temat
– wykazuje się szczegółowością w prezentowaniu faktów i wydarzeń
– swobodnie posługuje się wiedzą i materiałami źródłowymi do interpretacji zagadnień
– sprawnie lokalizuje zjawiska na mapie
-wykazuje się umiejętnością oceniania i prognozowania zjawisk.
ocena celująca:
– cząstkowa – przy rozwiązywaniu zadań o określonym stopniu trudności na ocenę celującą lub prezentacji wiedzy wyraźnie wykraczającej poza program np. w formie referatu zaprezentowanego na forum klasy
– semestralna – uczeń spełnia wymagania na ocenę bardzo dobrą, a ponadto wykazał się znajomością wiedzy i umiejętnościami wykraczającymi poza ramy programu poprzez udział w konkursach lub olimpiadach na szczeblu co najmniej okręgowym lub innej twórczej formie na terenie szkoły.
- Kryteria ocen z prac pisemnych. Progi procentowe ocen przy ocenianiu prac pisemnych;
0 – 39,9% niedostateczny
40 – 50 % dopuszczający
51 – 74,9 % dostateczny
75 – 89,9 % dobry
90 -100 % bardzo dobry
100%+ zad. dodatkowe – celujący
- Zasady poprawiania i wystawiania ocen
Uczeń ma szansę uzupełnienia braków ( oceny) i poprawy oceny na zajęciach wyrównawczych w ciągu 2 tygodni od jej otrzymania.
Uczeń ma prawo do poprawienia ocen od 1 do 3 w ciągu 2 tygodni. Obydwie oceny są brane pod uwagę przy wystawianiu oceny semestralnej lub rocznej ( w obliczaniu średniej ważonej) czyli ocena z poprawy jest wpisywana w rubryce obok oceny poprawianej. Jeżeli uczeń otrzyma z poprawy ocenę gorszą niż otrzymana ocena w pierwszym terminie jest ona również wpisywana.
Uczeń ma obowiązek zaliczyć sprawdzian i kartkówkę, których nie pisał z powodu usprawiedliwionej nieobecności w ciągu dwóch tygodni. Zasada ta nie obowiązuje, w wypadku nieusprawiedliwionej nieobecności. Uczeń pisze na pierwszej lekcji na której się pojawi.
Na tydzień przed konferencją nie ma możliwości poprawy ocen. Oceny semestralne i roczne wystawiane są na tydzień przed konferencją klasyfikacyjną.
- Ocena semestralna, (roczna) jest średnią ważoną to znaczy uwzględnia ważność ( wagę) ocen cząstkowych wg kryterium;
celujący – od 5,35
bardzo dobry – 4,61-5,34
dobry – 3,61-4,60
dostateczny – 2,61-3,60
dopuszczający – 1,91-2,60
niedostateczny — poniżej 1,91
Waga 1 – indywidualna i grupowa praca na lekcji, ćwiczenia, zadania domowe, aktywność na lekcji, próbny egzamin gimnazjalny
Waga 2 – wypowiedzi ustne, kartkówki, zadania dodatkowe, udział i aktywność w zajęciach terenowych
Waga 3 – sprawdziany pisemne, osiągnięcia w konkursach, udział w projektach gimnazjalnych, zadania wykonane metodą projektu ( z prezentacją na forum przynajmniej klasy)
- Przygotowanie do lekcji.
2 razy w semestrze uczeń może zgłosić nieprzygotowanie do lekcji, z wyjątkiem lekcji z zapowiedzianym sprawdzianem pisemnym i kartkówkami. Nieprzygotowanie uczeń zgłasza na początku lekcji.
- Tryb ustalania ocen i zasady informowania o ocenach ucznia i rodziców zgodna z WSO
- Wymagania edukacyjne
| Roz-dział | Poziom wymagań | ||||
| Konieczny(2) | Podstawowy(3) | Rozszerzający(4) | Dopełniający(5) | Wykraczający(6) | |
| Europ a | • wyjaśnia znaczenie terminu „kraje alpejskie”
• wymienia nazwy państw alpejskich, wskazuje je na mapie ogólnogeograficznej i podaje nazwy ich stolic • wymienia cechy środowiska przyrodniczego Alp • wymienia nazwy największych miast i wskazuje je na mapie • opisuje specyfikę rozmieszczenia ludności w Alpach |
• opisuje położenie krajów alpejskich
• opisuje rzeźbę Alp • opisuje rozmieszczenie miast i gęstość zaludnienia w krajach alpejskich • wyjaśnia znaczenie nowoczesnego sektora usług |
• charakteryzuje środowisko przyrodnicze krajów alpejskich
• wykazuje wpływ gór na środowisko przyrodnicze i gospodarkę krajów alpejskich • wykazuje, że kraje alpejskie należą do państw wysoko rozwiniętych gospodarczo |
• wykazuje piętrowość klimatyczno-roślinną
w Alpach • porównuje wskaźnik urbanizacji w krajach alpejskich i formułuje wnioski |
• charakteryzuje genezę rzeźby alpejskiej
• analizuje czynniki rozwoju sektora bankowo- w Szwajcarii |
| • wskazuje na mapie kraje Europy Południowej, podaje nazwy ich stolic
• wymienia cechy środowiska przyrodniczego krajów Europy Południowej • wymienia nazwy największych miast Europy Południowej i wskazuje je na mapie • wymienia przykłady atrakcji turystycznych • wyjaśnia znaczenie terminu „akwakultura” |
• określa położenie geograficzne krajów Europy Południowej
• opisuje cechy środowiska przyrodniczego tych krajów • opisuje na podstawie mapy tematycznej rozmieszczenie najważniejszych ośrodków turystycznych • opisuje cechy gospodarki krajów Europy Południowej • wyjaśnia znaczenie terminu „infrastruktura turystyczna” • prezentuje opracowaną na podstawie map, przewodników oraz internetu trasę wycieczki po Europie lub jej części |
• charakteryzuje walory przyrodnicze i pozaprzyrodnicze krajów Europy Południowej
• opisuje wybrane atrakcje turystyczne • wykazuje zależność pomiędzy przyjazdami turystów a wpływami z turystyki na podstawie wykresów • wykazuje niekorzystny wpływ turystyki na środowisko przyrodnicze |
• rozpoznaje typy wybrzeży południowej Europy i wyjaśnia ich genezę
• wykazuje związki między rozwojem turystyki a warunkami przyrodniczymi i dziedzictwem kulturowym • ocenia rolę turystyki w rozwoju gospodarczym tych krajów |
• wykazuje zależności miedzy wielkością ruchu turystycznego
a poziomem rozwoju infrastruktury turystycznej |
|
| • wskazuje na mapie ogólnogeograficznej Francję i podaje nazwę stolicy tego kraju
• wymienia cechy środowiska przyrodniczego Francji • wskazuje najważniejsze miasta Francji na mapie i podaje ich nazwy • wymienia cechy gospodarki Francji • wskazuje na mapie regiony rolnicze Francji i wymienia ich nazwy |
• opisuje położenie geograficzne Francji
• charakteryzuje środowisko przyrodnicze Francji • opisuje czynniki wpływające na wzrost liczby mieszkańców Francji • opisuje poziom urbanizacji Francji • opisuje poziom rozwoju gospodarczego Francji • analizuje strukturę użytkowania ziemi • wskazuje miejsce Francji w światowej produkcji rolnej • identyfikuje cechy rolnictwa wysokotowarowego |
• analizuje współczynnik przyrostu naturalnego i współczynnik salda migracji
• wykazuje znaczenie turystyki w tworzeniu dochodu narodowego • analizuje przyrodnicze i pozaprzyrodnicze czynniki rozwoju rolnictwa • wykazuje na przykładzie rolnictwa Francji związek między warunkami przyrodniczymi a kierunkiem i efektywnością produkcji rolnej |
• opisuje sytuację społeczną imigrantów
• charakteryzuje sieć transportową Francji • wykazuje aktywną politykę rolną Francji w ramach Wspólnej Polityki Rolnej Unii Europejskiej |
• wykazuje znaczenie Eurotunelu | |
| • wskazuje na mapie ogólnogeograficznej Wielką Brytanię i podaje nazwę stolicy tego kraju
• wskazuje na mapie wybrane krainy geograficzne i nazywa je • wymienia najważniejsze cechy środowiska przyrodniczego i gospodarki Wielkiej Brytanii |
• określa położenie geograficzne Wielkiej Brytanii
• charakteryzuje środowisko przyrodnicze Wielkiej Brytanii • opisuje podział Wielkiej Brytanii na krainy historyczne • opisuje strukturę narodowościową Wielkiej Brytanii • wyjaśnia uwarunkowania dodatniego salda migracji • wyjaśnia znaczenie terminu „monarchia konstytucyjna” • przedstawia wielkość i główne cechy położenia Londynu • wskazuje na mapie i podaje nazwy obszarów o dużej koncentracji przemysłu |
• analizuje strukturę narodowościową Wielkiej Brytanii
• opisuje poziom urbanizacji oraz rozmieszczenie ludności w Wielkiej Brytanii • opisuje układ przestrzenny oraz znaczenie Londynu jako światowej metropolii • analizuje strukturę użytkowania ziemi w Wielkiej Brytanii • wyjaśnia uwarunkowania wysokiego poziomu rozwoju gospodarczego |
• wykazuje zalety wyspiarskiego położenia Wielkiej Brytanii
• wykazuje zależności między warunkami przyrodniczymi a poziomem rozwoju gospodarczego |
• wykazuje znaczenie zamorskich terytoriów Wielkiej Brytanii (dawniej i obecnie)
• analizuje na przykładzie Wielkiej Brytanii uwarunkowania lokalizacji i rozwoju przemysłu wysokiej technologii |
|
| • wskazuje na mapie ogólnogeograficznej Niemcy, podaje nazwę stolicy tego kraju oraz nazwy krajów z nim sąsiadujących
• wskazuje na mapie wybrane krainy geograficzne oraz najważniejsze rzeki w Niemczech i nazywa je • wymienia najważniejsze cechy środowiska przyrodniczego oraz gospodarki Niemiec • opisuje strukturę narodowościową Niemiec |
• określa położenie geograficzne Niemiec
• omawia cechy środowiska przyrodniczego • wyjaśnia przyczyny i skutki dodatniego salda migracji • charakteryzuje strukturę zatrudnienia w niemieckiej gospodarce • przedstawia na podstawie wskazanych źródeł główne kierunki i przyczyny zmian w strukturze przemysłu Zagłębia Ruhry • wskazuje na mapie i podaje nazwy obszarów o dużej koncentracji przemysłu w Niemczech |
• wykazuje wpływ czynników geograficznych na klimat Niemiec
• opisuje skutki ujemnego przyrostu naturalnego • udowadnia, że Niemcy są potęgą gospodarczą • opisuje zróżnicowanie rozwoju społeczno- |
• analizuje uwarunkowania rozwoju przemysłu przetwórczego
• analizuje wskaźnik bezrobocia i formułuje wnioski • wykazuje na przykładzie Niemiec zależność między poziomem rozwoju transportu a funkcjonowaniem pozostałych działów gospodarki |
• analizuje przyczyny migracji do Niemiec
• wykazuje gospodarcze znaczenie sieci rzecznej Niemiec |
|
| • wskazuje na mapie ogólnogeograficznej Czechy i Słowację, podaje nazwy stolic tych krajów oraz nazwy państw sąsiadujących z nimi
• wymienia najważniejsze cechy środowiska przyrodniczego i społeczno- |
• określa położenie geograficzne Czech, Słowacji
• omawia cechy środowiska przyrodniczego Czech i Słowacji • analizuje strukturę zatrudnienia w Czechach • analizuje strukturę narodowościową Słowacji |
• opisuje czynniki warunkujące rozwój gospodarczy Czech i Słowacji
• porównuje potencjał gospodarczy omawianych państw |
• ocenia zasoby bogactw mineralnych Czech i Słowacji
• omawia efekty przemian gospodarczych, które nastąpiły w omawianych krajach |
• porównuje środowisko społeczno-gospodarcze południowych sąsiadów Polski oraz formułuje wnioski | |
| Sąsiedzi Polski | • wskazuje na mapie ogólnogeograficznej Litwę, Białoruś i Ukrainę, podaje nazwy stolic tych krajów oraz nazwy państw sąsiadujących z nimi
• wymienia najważniejsze cechy środowiska przyrodniczego i społeczno- |
• określa położenie geograficzne Litwy, Białorusi i Ukrainy
• omawia cechy środowiska przyrodniczego Litwy, Białorusi i Ukrainy • wyjaśnia przyczyny kryzysów gospodarczych na Litwie, Białorusi i Ukrainie po rozpadzie ZSRR • omawia współczesne przemiany społeczne i gospodarcze Ukrainy |
• opisuje czynniki warunkujące rozwój gospodarczy Litwy, Białorusi i Ukrainy
• opisuje przyczyny i skutki ujemnego przyrostu naturalnego i salda migracji Litwy, Białorusi i Ukrainy • porównuje potencjał gospodarczy omawianych państw |
• ocenia zasoby bogactw mineralnych Litwy, Białorusi i Ukrainy
• omawia efekty przemian gospodarczych, które nastąpiły w omawianych krajach |
• porównuje środowisko społeczno-gospodarcze południowych
i wschodnich sąsiadów Polski oraz formułuje wnioski |
| Sąsiedzi Polski | • wskazuje Rosję na mapie ogólnogeograficznej i podaje nazwę jej stolicy
• wskazuje na mapie i wymienia nazwy głównych krain geograficznych, rzek oraz jezior • wymienia najważniejsze cechy środowiska przyrodniczego Rosji • wymienia główne cechy rosyjskiej gospodarki • wymienia przyczyny ujemnego przyrostu naturalnego ludności Rosji |
• określa położenie geograficzne Rosji
• omawia cechy środowiska przyrodniczego Rosji • opisuje zróżnicowanie narodowościowe i kulturowe ludności • wskazuje na mapie i wymienia nazwy obszarów o dużej koncentracji przemysłu |
• wykazuje zróżnicowanie przyrodnicze Rosji
• wykazuje wpływ czynników geograficznych na klimat Rosji • wyjaśnia zależność między warunkami przyrodniczymi a rozmieszczeniem ludności w Rosji • wykazuje zróżnicowanie językowe i religijne mieszkańców Rosji • omawia uwarunkowania rozwoju przemysłu wydobywczego • omawia najważniejsze problemy rosyjskiego rolnictwa |
• analizuje zmiany przyrostu naturalnego w Rosji i formułuje wnioski
• wykazuje zależności między warunkami przyrodniczymi a poziomem rozwoju gospodarczego Rosji |
• uzasadnia tezę, że Rosja jest krajem o olbrzymich możliwościach gospodarczych |
| Środowisko przyrodnicze | Uczeń:
• wymienia cechy położenia Polski • wymienia zalety położenia Polski • wymienia nazwy państw sąsiadujących z Polską i wskazuje te państwa na mapie ogólnogeograficznej • opisuje podział administracyjny Polski • wymienia nazwy województw oraz ich stolic i wskazuje je na mapie administracyjnej Polski |
Uczeń:
• charakteryzuje na podstawie mapy położenie Polski na świecie i w Europie • wymienia nazwy skrajnych punktów Polski i wskazuje je na mapie • opisuje przebieg granicy lądowej Polski na mapie ogólnogeograficznej • opisuje granicę morską na mapie ogólnogeograficznej • wyjaśnia znaczenie terminów: „powiat grodzki”, „powiat ziemski”, „wojewoda”, „prezydent miasta”, „burmistrz”, „starosta”, „wójt” |
Uczeń:
• opisuje położenie fizycznogeograficzne, polityczne i matematyczne Polski, korzystając z mapy Polski oraz Europy • określa współrzędne geograficzne skrajnych punktów Polski • opisuje zasięg wód terytorialnych na mapie Polski |
Uczeń:
• oblicza rozciągłość równoleżnikową i południkową Polski • oblicza różnice czasu słonecznego między skrajnymi punktami Polski • wykazuje korzyści |
Uczeń:
• analizuje znaczenie podziału administracyjnego |
| • wymienia nazwy głównych jednostek tektonicznych Europy i Polski oraz wskazuje je na mapie • wymienia nazwy er, w których wystąpiły ruchy górotwórcze • wymienia nazwy górotworów kaledońskich, hercyńskich i alpejskich oraz wskazuje te górotwory na mapie Polski |
• opisuje na podstawie tabeli stratygraficznej najważniejsze wydarzenia geologiczne, które miały miejsce na terenie Polski
• opisuje proces powstawania węgla kamiennego |
• charakteryzuje główne jednostki tektoniczne Polski
• rozpoznaje rodzaje węgla i charakteryzuje warunki, w których one powstawały |
• wykazuje związki między budową geologiczną a wydarzeniami z przeszłości geologicznej |
• opisuje wpływ zmieniającego się w przeszłości geologicznej klimatu oraz poziomu mórz na współczesną budowę geologiczną Polski |
|
| • wymienia nazwy zlodowaceń i wskazuje ich zasięg na mapie Polski
• wymienia nazwy form polodowcowych |
• rozróżnia cechy krajobrazu młodoglacjalnego i staroglacjalnego
• rozpoznaje formy polodowcowe na schematach i wskazuje na mapie Polski obszary ich występowania • rozpoznaje górskie formy polodowcowe na schematach |
• opisuje warunki powstania form polodowcowych
• wyjaśnia genezę form polodowcowych |
• analizuje i porównuje cechy krajobrazu staroglacjalnego i młodoglacjalnego | • wykazuje wpływ zlodowaceń na krajobraz górski | |
| • wymienia nazwy skał występujących w Polsce
• klasyfikuje surowce mineralne ze względu na ich gospodarcze wykorzystanie • wymienia nazwy skał i surowców mineralnych występujących w regionie swojego zamieszkania |
• rozpoznaje na podstawie zdjęć i okazów główne rodzaje skał występujących w jego regionie i w Polsce
• wskazuje na mapie Polski obszary występowania surowców mineralnych • wykazuje znaczenie gospodarcze surowców mineralnych |
• klasyfikuje skały występujące w Polsce ze względu na ich pochodzenie
• opisuje rozmieszczenie skał powierzchniowych na podstawie mapy • opisuje na podstawie mapy występowanie surowców mineralnych w Polsce |
• opisuje na podstawie danych statystycznych zasoby surowców mineralnych w Polsce
• analizuje wpływ wydobycia surowców mineralnych na środowisko przyrodnicze |
• wykazuje związek między budową geologiczną a występowaniem surowców mineralnych | |
| • wymienia czynniki wewnętrzne i zewnętrzne wpływające na ukształtowanie powierzchni Polski
• wymienia cechy rzeźby powierzchni Polski • wymienia nazwę i wskazuje na mapie najwyżej i najniżej położony punkt Polski • rozróżnia przedstawione na ilustracjach formy ukształtowania powierzchni |
• opisuje na podstawie krzywej hipsograficznej udział terenów nizinnych, wyżynnych i górskich w Polsce
• wymienia pasy ukształtowania powierzchni Polski i wskazuje je na mapie Polski • wymienia nazwy krain geograficznych w poszczególnych pasach ukształtowania powierzchni i wskazuje je na mapie Polski • odczytuje wysokości bezwzględne na mapie hipsometrycznej |
• analizuje krzywą hipsograficzną
• wykazuje pasowość ukształtowania powierzchni Polski • charakteryzuje na podstawie mapy hipsometrycznej cechy rzeźby powierzchni Polski • oblicza różnice wysokości bezwzględnej na podstawie mapy hipsometrycznej |
• wyjaśnia wpływ przeszłości geologicznej na ukształtowanie powierzchni Polski
• porównuje cechy rzeźby terenu poszczególnych pasów ukształtowania powierzchni Polski |
• wyjaśnia wpływ współczesnych procesów geologicznych na ukształtowanie powierzchni Polski | |
| • wymienia czynniki geograficzne wpływające na klimat Polski
• wymienia nazwy mas powietrza napływających nad Polskę • odczytuje informacje przedstawione na klimatogramach • wymienia termiczne pory roku • wymienia nazwy wiatrów lokalnych i podaje miejsca ich występowania |
• odczytuje na mapach klimatycznych Polski rozkład temperatury powietrza i opadów atmosferycznych
• kreśli klimatogramy na podstawie danych liczbowych • opisuje cechy klimatu przejściowego • opisuje cechy klimatu własnego regionu • odczytuje długość okresu wegetacyjnego na mapie |
• wyjaśnia wpływ czynników geograficznych na cechy klimatu Polski
• analizuje przebieg izoterm lipca i stycznia na mapach klimatycznych Polski • opisuje pogodę kształtowaną przez poszczególne masy powietrza napływające nad Polskę • wyjaśnia mechanizm powstawania wiatru halnego i bryzy • charakteryzuje klimat wybranych regionów Polski na podstawie map klimatycznych |
• wyjaśnia przyczyny zróżnicowania przestrzennego temperatury powietrza oraz opadów atmosferycznych w Polsce
• wykazuje przejściowość klimatyczną Polski • wykazuje wpływ napływających mas powietrza na kształtowanie się pogody w Polsce • wyjaśnia przyczyny zróżnicowania przestrzennego długości okresu wegetacyjnego |
• porównuje klimat Polski z klimatem innych państw Europy | |
| • klasyfikuje wody występujące w Polsce
• wymienia nazwy głównych rzek Polski oraz ich dopływów i wskazuje te rzeki na mapie • porównuje długości głównych rzek • wymienia nazwy wybranych jezior i wskazuje je na mapie Polski • wymienia nazwy wód występujących jego regionie • klasyfikuje wody podziemne • opisuje wykorzystanie wód podziemnych |
• kreśli diagramy ilustrujące długość rzek
• charakteryzuje Wisłę i Odrę • opisuje typ ujścia Wisły • wymienia nazwy głównych kanałów i wskazuje te kanały na mapie • porównuje powierzchnie i głębokości wybranych jezior • wskazuje na mapie Polski obszary występowania wód mineralnych |
• wykreśla działy wodne na mapie konturowej
• wyjaśnia genezę mis jeziornych występujących w Polsce • wyjaśnia genezę bagien na terenie Polski • analizuje głębokość i kształt wybranych jezior • ocenia stopień i sposoby wykorzystania wód podziemnych • opisuje rozmieszczenie rejonów eksploatacji oraz wykorzystanie wód mineralnych |
• opisuje reżimy rzek w Polsce
• uzasadnia asymetrię dorzeczy i wyjaśnia przyczyny jej powstania • ocenia stopień wykorzystania wód powierzchniowych i podziemnych w Polsce |
• wykazuje związki między budową geologiczną, rzeźbą powierzchni, klimatem a warunkami wodnymi | |
| • wskazuje na mapie największe zatoki, wyspy, cieśniny i głębie Morza Bałtyckiego
• wymienia na podstawie mapy ogólnogeograficznej cechy geograficzne Morza Bałtyckiego • przedstawia właściwości fizyczne wód Bałtyku • omawia znaczenie gospodarcze Morza Bałtyckiego |
• opisuje położenie Bałtyku na podstawie mapy ogólnogeograficznej
• opisuje linię brzegową Bałtyku na podstawie mapy ogólnogeograficznej • wymienia nazwy rodzajów wybrzeży i wskazuje na mapie miejsca ich występowania • przedstawia przyczyny zanieczyszczenia Bałtyku |
• porównuje wielkość i głębokość Bałtyku z wielkością i głębokością innych mórz
• porównuje cechy wód Morza Bałtyckiego z cechami wód innych mórz • proponuje sposoby ochrony wód Bałtyku |
• wyjaśnia genezy rodzajów wybrzeży Bałtyku
• wyjaśnia genezę Mierzei Helskiej • wyjaśnia zróżnicowanie zasolenia i temperatury wody w Bałtyku |
• ocenia znaczenie gospodarki morskiej nad Bałtykiem | |
| • wymienia czynniki glebotwórcze
• klasyfikuje gleby w Polsce • wymienia nazwy gleb występujących w jego regionie • rozróżnia typy gleb ze względu na ich żyzność • wyjaśnia znaczenie gospodarcze gleb |
• opisuje za pomocą mapy gleb rozmieszczenie głównych genetycznych typów gleb w Polsce
• wymienia przyczyny erozji gleb i sposoby jej zapobiegania • wyjaśnia zależności między jakością gleby a wielkością zbiorów zbóż i innych roślin |
• charakteryzuje typy genetyczne gleb występujące w Polsce
• wyjaśnia cele zabiegów melioracyjnych w Polsce |
• ocenia żyzność gleb w Polsce
• ocenia wartość użytkową gleb w Polsce |
• analizuje profile glebowe | |
| • wymienia nazwy formacji roślinnych w Polsce
• rozpoznaje typy zbiorowisk roślinnych w Polsce na zdjęciach i w terenie • wymienia nazwy parków narodowych w Polsce i wskazuje je na mapie • rozpoznaje wybrane gatunki roślin i zwierząt przedstawione na zdjęciach • rozróżnia formy ochrony przyrody w Polsce • podejmuje działania na rzecz ochrony przyrody |
• opisuje rozmieszczenie kompleksów leśnych na podstawie mapy Polski
• opisuje funkcje lasów • rozpoznaje i wymienia nazwy gatunków roślin i zwierząt prawnie chronionych w Polsce • opisuje osobliwości wybranych parków narodowych |
• charakteryzuje strukturę powierzchniową lasów państwowych według składu gatunkowego
• opisuje formy prawnej ochrony przyrody |
• wyjaśnia zależności między klimatem a szatą roślinną
• ocenia lesistość Polski • uzasadnia konieczność ochrony gatunkowej roślin i zwierząt • uzasadnia konieczność ochrony przyrody i krajobrazu w Polsce • wyjaśnia znaczenie współpracy międzynarodowej na rzecz ochrony przyrody |
• wykazuje zależność między składem gatunkowym lasów a warunkami klimatycznymi i glebowymi
• wymienia polskie organizacje działające na rzecz ochrony przyrody i opisuje ich zadania |
|
| Ludność i urbanizacja | • wskazuje czynniki wpływające na zmiany liczby ludności w Polsce
• wymienia nazwy regionów o dodatnim i ujemnym przyroście naturalnym w Polsce • wymienia czynniki wpływające na niską wartość przyrostu naturalnego w Polsce |
• opisuje na podstawie danych statystycznych zmiany liczby ludności Polski po 1946 roku
• opisuje zmiany przyrostu naturalnego od zakończenia II wojny światowej do 2009 roku • wyjaśnia przyczyny i skutki zmiany modelu polskiej rodziny • wyjaśnia różnicę między społeczeństwem młodym a starym • wyjaśnia znaczenie terminów: „demografia”, „przyrost naturalny”, „przyrost rzeczywisty” |
• porównuje na podstawie danych statystycznych liczbę ludności w Polsce z liczbą ludności w innych krajach Europy
• omawia przyczyny i skutki spadku przyrostu naturalnego w ostatnich latach • porównuje przyrost naturalny swojego województwa i Polski z przyrostem naturalnym innych krajów Europy • wyjaśnia przyczyny niskiego przyrostu naturalnego we wschodniej Polsce |
• analizuje skutki ujemnego przyrostu naturalnego w Polsce
• analizuje okresy wyżu i niżu demograficznego w Polsce oraz formułuje wnioski • oblicza współczynnik przyrostu naturalnego w Polsce |
• prognozuje zmiany liczby ludności w Polsce |
| • wyjaśnia znaczenie terminu „struktura wiekowa społeczeństwa”
• wymienia przyczyny starzenia się społeczeństwa polskiego • opisuje grupy ekonomiczne ludności Polski |
• opisuje na podstawie danych statystycznych strukturę płci i wieku ludności Polski
• porównuje na podstawie danych liczbowych długość życia w Polsce z długością życia w innych krajach • wyjaśnia przyczyny wydłużania się średniej długości życia polskiego społeczeństwa |
• porównuje piramidy płci i wieku ludności Polski oraz innych krajów oraz formułuje wnioski
• analizuje strukturę wiekową polskiego społeczeństwa i porównuje ją ze strukturą wiekową innych krajów • analizuje przyczyny i skutki starzenia się polskiego społeczeństwa |
• analizuje piramidę płci i wieku ludności Polski
• wyjaśnia przyczyny i skutki starzenia się polskiego społeczeństwa |
• wyjaśnia przyczyny feminizacji społeczeństwa na wybranym przykładzie | |
| • wymienia nazwy obszarów o największej i najmniejszej gęstości zaludnienia i wskazuje te obszary na mapie Polski
• omawia gęstość zaludnienia w swoim regionie • wymienia atrakcje i bariery osadnicze w Polsce |
• wyjaśnia znaczenie terminu „gęstość zaludnienia”
• porównuje średnią gęstość zaludnienia Polski ze średnią gęstością zaludnienia innych krajów • opisuje czynniki wpływające na rozmieszczenie ludności w Polsce |
• charakteryzuje rozmieszczenie ludności w Polsce
• porównuje gęstość zaludnienia Polski z gęstością zaludnienia w innych krajach Europy • wyjaśnia przyczyny nierównomiernego rozmieszczenia ludności w Polsce • porównuje czynniki decydujące o rozwoju osadnictwa dawniej i obecnie |
• charakteryzuje na podstawie map gęstości zaludnienia zróżnicowanie rozmieszczenia ludności w Polsce i zamieszkiwanym regionie oraz wyjaśnia te różnice, uwzględniając czynniki przyrodnicze, historyczne, społeczno-ekonomiczne
• ocenia atrakcje i bariery osadnicze w Polsce |
• analizuje przyczyny i skutki dużej gęstości zaludnienia na Wyżynie Śląskiej | |
| • wyjaśnia znaczenie terminu „migracja”
• wyjaśnia przyczyny migracji wewnętrznych w Polsce • wymienia przyczyny rozwoju terenów podmiejskich • wymienia przyczyny emigracji zagranicznej Polaków • wymienia nazwy krajów, do których migrują Polacy i wskazuje je na mapie ogólnogeograficznej • wymienia nazwy krajów zamieszkiwanych przez Polonię i wskazuje je na mapie ogólnogeograficznej |
• opisuje wielkość migracji w miastach Polski w latach 1946–2008 na podstawie danych statystycznych
• opisuje kierunki migracji wewnętrznych w Polsce dawnej i współcześnie • opisuje wielkość migracji zewnętrznych w Polsce w latach 1980–2008 • opisuje przyczyny migracji poszczególnych grup ludności w Polsce • wyjaśnia przyczyny wzrostu przyrostu rzeczywistego w Polsce w ostatnich latach |
• omawia przyczyny ujemnego salda migracji ze wsi do miast w Polsce
• omawia przyczyny ujemnego salda migracji zewnętrznych w Polsce • wyjaśnia przyczyny głównych kierunków współczesnych migracji zewnętrznych Polaków • charakteryzuje wybrane skupiska Polonii na świecie • oblicza przyrost rzeczywisty ludności Polski |
• ocenia wpływ ruchów migracyjnych na rozmieszczenie ludności w Polsce
• opisuje skutki migracji zewnętrznych z punktu widzenia interesów Polski |
• oblicza saldo migracji w Polsce
• porównuje wielkość migracji zagranicznych w Polsce i w powiecie, w którym mieszka oraz formułuje wnioski |
|
| • porównuje strukturę zatrudnienia ludności w krajach wysoko i słabo rozwiniętych gospodarczo ze strukturą w Polsce
• wymienia nazwy województw o najwyższym zatrudnieniu w usługach i wskazuje te województwa na mapie Polski • wymienia przyczyny i skutki bezrobocia w Polsce • wymienia przyczyny emigracji zarobkowej • wyjaśnia znaczenie terminu „stopa bezrobocia” • wymienia główne, aktualne problemy rynku pracy w Polsce i w regionie, w którym mieszka |
• opisuje na podstawie danych statystycznych zmiany struktury zatrudnienia ludności w Polsce w latach 1930–2008
• wyjaśnia przyczyny zmian struktury zatrudnienia ludności w Polsce • ocenia zmiany w strukturze zatrudnienia w Polsce w ostatnich latach • ocenia stopę bezrobocia w swoim województwie |
• wyjaśnia zmiany w strukturze zatrudnienia w Polsce w latach 1930–2008 w Polsce
• porównuje strukturę zatrudnienia ludności według sektorów gospodarki w ciągu ostatnich 30 lat • porównuje zatrudnienie według sektorów gospodarki w Polsce i wybranych krajach • analizuje stopę bezrobocia w wybranych województwach i formułuje wnioski • opisuje stopę bezrobocia w zamieszkiwanym województwie i porównuje ją ze stopą bezrobocia w innych województwach |
• porównuje strukturę zatrudnienia w swoim województwie oraz innych województwach i formułuje wnioski
• omawia przyczyny zróżnicowania struktury zatrudnienia w wybranych województwach Polski • wykazuje różnice w strukturze zatrudnienia ludności w Polsce i zamieszkiwanym regionie • omawia przyczyny bezrobocia oraz zmiany stopy bezrobocia w Polsce w latach 1990–2009 • proponuje sposoby przeciwdziałania bezrobociu |
• oblicza stopę bezrobocia w Polsce
• prognozuje zmiany w strukturze zatrudnienia w Polsce |
|
| • wymienia nazwy regionów zamieszkiwanych przez mniejszości narodowe i wskazuje je na mapie Polski
• wymienia nazwy mniejszości etnicznych i opisuje rozmieszczenie tych mniejszości na podstawie mapy Polski |
• wyjaśnia, dlaczego Polska jest krajem niemal jednolitym narodowościowo
• opisuje strukturę narodowościową Polski • wyjaśnia znaczenie terminów: „państwo wielonarodowościowe”, „państwo jednolite narodowościowo”, „mniejszość narodowa”, „mniejszość etniczna”, „społeczność etniczna” |
• porównuje liczebność mniejszości narodowych w Polsce przed II wojną światową i obecnie oraz wyjaśnia przyczyny tych zmian
• opisuje zróżnicowanie narodowościowe i etniczne wybranych regionów Polski |
• wykazuje zróżnicowanie struktury narodowościowej Polski sprzed II wojny światowej i obecnie
• analizuje przyczyny nierównomiernego rozmieszczenia mniejszości narodowych w Polsce • wyszukuje informacje o dorobku kulturowym wybranych mniejszości etnicznych i narodowych |
• charakteryzuje dorobek kulturowy wybranych grup etnicznych i mniejszości narodowych | |
| • wymienia cechy miast polskich
• wymienia czynniki, które miały wpływ na intensywność urbanizacji w Polsce • odczytuje z danych statystycznych wskaźniki urbanizacji dla wybranych województw • wymienia nazwy obszarów najbardziej zurbanizowanych w Polsce i wskazuje te obszary na mapie • rozróżnia typy aglomeracji w Polsce • wymienia nazwy aglomeracji miejskich i wskazuje je na mapie Polski • wyjaśnia znaczenie terminów: „urbanizacja”, „wskaźnik urbanizacji”, „wieś”, „miasto”, „aglomeracja” |
• opisuje przejawy procesu urbanizacji w Polsce
• porównuje rozmieszczenie i wielkość miast w Polsce oraz zamieszkiwanym regionie • opisuje miasta Polski według grup wielkościowych • opisuje aglomeracje policentryczne i monocentryczne na podstawie danych statystycznych i map tematycznych • opisuje funkcje miast na wybranych przykładach • opisuje przemiany współczesnych miast w Polsce • wyjaśnia przyczyny rozwoju wielkich miast w Polsce • omawia problemy mieszkańców dużych miast |
• porównuje proces urbanizacji z lat 70. XX w. z obecnym procesem urbanizacji
• porównuje wskaźnik urbanizacji swojego województwa z dowolnie wybranym województwem i formułuje wnioski • podaje przyczyny zróżnicowania wskaźnika urbanizacji w wybranych regionach Polski • wykazuje różnice między aglomeracją policentryczną a monocentryczną |
• ocenia wpływ migracji ludności ze wsi do miast na proces urbanizacji
• porównuje wskaźnik urbanizacji w Polsce oraz innych krajach i wymienia przyczyny jego zróżnicowania • analizuje i ocenia rozmieszczenie wielkich miast w Polsce na podstawie mapy ogólnogeograficznej |
• oblicza wskaźnik urbanizacji w wybranych obszarach Polski i interpretuje go | |
| Rolnictwo i przemysł | • wyjaśnia znaczenie terminów: „struktura użytkowania ziemi”, „użytki rolne”, „grunty orne”
• wymienia nazwy obszarów o najkorzystniejszych warunkach przyrodniczych rozwoju rolnictwa i wskazuje je na mapie Polski • wymienia czynniki ograniczające rozwój rolnictwa |
• wyjaśnia funkcje rolnictwa
• opisuje na podstawie map tematycznych warunki przyrodnicze rozwoju rolnictwa w Polsce • wymienia główne cechy struktury użytkowania ziemi oraz wielkości i własności gospodarstw rolnych w Polsce na podstawie danych statystycznych • opisuje za pomocą danych statystycznych poziom nawożenia i mechanizacji rolnictwa w Polsce • wyjaśnia wpływ polityki rolnej państwa na poziom rolnictwa w Polsce |
• opisuje poziom mechanizacji i chemizacji rolnictwa w Polsce i porównuje go z poziomami mechanizacji i chemizacji w innych krajach
• wyjaśnia przyczyny przestrzennego zróżnicowania wielkości gospodarstw rolnych • analizuje skutki rozdrobnienia gospodarstw rolnych |
• ocenia warunki przyrodnicze rozwoju rolnictwa w Polsce
• ocenia warunki pozaprzyrodnicze rozwoju rolnictwa • ocenia strukturę użytkowania ziemi w Polsce i porównuje ją ze strukturą innych krajów |
• porównuje warunki rozwoju rolnictwa w Polsce z warunkami województwa, w którym mieszka oraz formułuje wnioski |
| • wyjaśnia znaczenie terminów: „struktura upraw”, „plony”, „zbiory”
• wymienia nazwy głównych roślin uprawnych w Polsce • wymienia czynniki warunkujące rozmieszczenie upraw w Polsce |
• wymienia główne cechy struktury zasiewów w Polsce na podstawie analizy map, wykresów i danych liczbowych
• wymienia nazwy obszarów upraw wybranych roślin i wskazuje te obszary na mapie Polski • wymienia przyczyny zróżnicowania w rozmieszczeniu wybranych upraw (pszenicy, ziemniaków, buraków cukrowych) |
• wyjaśnia znaczenie produkcji roślinnej w wyżywieniu ludności kraju
• opisuje strukturę powierzchni zasiewów w Polsce |
• wyjaśnia związek między żyznością gleb a rodzajem upraw
• uzasadnia zróżnicowanie natężenia upraw roślin w wybranych rejonach |
• porównuje plony i zbiory wybranych roślin w Polsce i innych krajach na podstawie danych statystycznych oraz formułuje wnioski | |
| • wyjaśnia znaczenie terminów: „hodowla zwierząt”, „pogłowie”
• opisuje główne kierunki produkcji zwierzęcej w Polsce • omawia cele hodowli zwierząt • wskazuje przyczyny spadku ilości pogłowia zwierząt hodowlanych w Polsce |
• wyróżnia główne cechy struktury hodowli w Polsce na podstawie analizy map, wykresów i danych liczbowych
• opisuje pogłowie bydła i trzody chlewnej w Polsce w wybranych latach • wymienia nazwy obszarów hodowli wybranych zwierząt i wskazuje je na mapie Polski • wymienia przyczyny zróżnicowania rozmieszczenia hodowli bydła i trzody chlewnej w Polsce |
• wyjaśnia znaczenie produkcji zwierzęcej w wyżywieniu ludności kraju
• wyjaśnia zróżnicowanie natężenia hodowli wybranych zwierząt gospodarskich w wybranych rejonach • porównuje na podstawie danych liczbowych wydajność hodowli zwierząt w Polsce z wydajnością hodowli w innych krajach |
• ocenia strukturę hodowli zwierząt gospodarskich w Polsce
• ocenia towarowość polskiego rolnictwa • wyjaśnia przyczyny wysokich kosztów produkcji rolnej |
• uzasadnia potrzebę rozwoju gospodarstw ekologicznych w Polsce | |
| • klasyfikuje przemysł na sekcje i działy
• opisuje na wybranych przykładach czynniki lokalizacji przemysłu • wymienia najlepiej rozwijające się obecnie w Polsce działy produkcji przemysłowej • wymienia przyczyny przemian gospodarczych, które zaszły w Polsce po 1989 roku |
• wyjaśnia znaczenie przemysłu w tworzeniu dóbr materialnych
• charakteryzuje czynniki lokalizacji przemysłu • wyjaśnia przyczyny zmian zachodzących w przemyśle w Polsce i regionie zamieszkania • opisuje proces restrukturyzacji i prywatyzacji przemysłu • wymienia nazwy okręgów przemysłowych i wskazuje te okręgi na mapie Polski • opisuje czynniki lokalizacji wybranych okręgów przemysłowych w Polsce |
• ocenia znaczenie przemysłu dawniej i obecnie
• omawia cele tworzenia specjalnych stref ekonomicznych • wyjaśnia przyczyny przestrzennego zróżnicowania lokalizacji okręgów przemysłowych • ocenia korzyści i negatywne skutki koncentracji przemysłu • wyjaśnia przyczyny zmian zachodzących w przemyśle w regionie swojego zamieszkania |
• wyjaśnia związki między lokalizacją przemysłu a warunkami naturalnymi, rynkiem zbytu, szlakami komunikacyjnymi i potencjałem ludzkim
• ocenia społeczne i gospodarcze korzyści utworzenia specjalnych stref ekonomicznych • uzasadnia potrzebę rozwijania nowoczesnych działów produkcji przemysłowej |
• uzasadnia potrzebę restrukturyzacji przemysłu w wybranych okręgach przemysłowych
• ocenia gospodarcze korzyści oraz społeczne skutki restrukturyzacji i prywatyzacji przemysłu |
|
| • klasyfikuje surowce mineralne
• wymienia nazwy obszarów wydobywania surowców mineralnych i wskazuje te obszary na mapie Polski • odczytuje z danych statystycznych wielkości wydobycia wybranych surowców w Polsce |
• kreśli diagramy ilustrujące wielkość wydobycia wybranych surowców
• wymienia przyczyny spadku wydobycia węgla kamiennego • określa przyczyny importu niektórych surowców mineralnych |
• wyjaśnia znaczenie gospodarcze surowców mineralnych
• analizuje strukturę wydobycia surowców mineralnych w Polsce • analizuje diagramy ilustrujące wielkość wydobycia wybranych surowców mineralnych w Polsce |
• ocenia na podstawie danych statystycznych zasoby surowców mineralnych w Polsce
• porównuje wielkość wydobycia poszczególnych surowców mineralnych w Polsce z wielkością wydobycia tych surowców w innych krajach • wykazuje potrzebę racjonalnego wykorzystania surowców mineralnych w Polsce |
• wykazuje zależności między lokalizacją kopalni w Polsce a lokalizacją zakładów przemysłowych przetwarzających wydobywane surowce | |
| • klasyfikuje elektrownie
• wymienia nazwy źródeł energii • opisuje czynniki lokalizacji wybranych elektrowni • opisuje wady i zalety poszczególnych rodzajów elektrowni |
• opisuje strukturę produkcji energii elektrycznej według rodzajów elektrowni
• wymienia nazwy wybranych elektrowni cieplnych i wodnych oraz wskazuje te elektrownie na mapie Polski • odczytuje z danych statystycznych i diagramów wielkość produkcji energii elektrycznej |
• wyjaśnia przyczyny i skutki dominacji energetyki cieplnej
• przedstawia i ocenia wpływ energetyki na stan środowiska przyrodniczego |
• ocenia strukturę produkcji energii elektrycznej według rodzajów elektrowni
• przedstawia na podstawie różnych danych strukturę wykorzystania źródeł energii w Polsce i formułuje wnioski |
• wykazuje korzyści z wykorzystywania alternatywnych źródeł energii | |
| Usługi | • klasyfikuje usługi
• wyjaśnia znaczenie terminów: „usługi”, „transport”, „komunikacja” • wymienia przykłady działów usług rozwijających się i zanikających • wymienia nazwy usług rozwijających się w jego regionie • wymienia rodzaje usług świadczonych przez komunikację • wymienia czynniki wpływające na rozwój telefonii komórkowej |
• opisuje znaczenie usług we współczesnej gospodarce Polski
• wyjaśnia szybki rozwój wybranych usług w Polsce i regionie zamieszkania • wyjaśnia znaczenie łączności • opisuje znaczenie telekomunikacji • porównuje liczbę abonentów telefonicznych w Polsce z liczbą abonentów w innych krajach Europy • porównuje liczbę użytkowników internetu w Polsce z liczbą użytkowników Internetu w innych krajach Europy |
• wyjaśnia przyczyny i skutki rozwoju usług w Polsce
• ocenia dostępność do usług telekomunikacyjnych w Polsce na tle innych krajów • analizuje przyczyny rozwoju telefonii komórkowej w Polsce |
• wykazuje znaczenie usług w tworzeniu PKB
• ocenia dostęp do internetu w swoim województwie i wybranych województwach • ocenia przyczyny i skutki rozwoju technologii informacyjnej |
• wykazuje związki między łącznością a rozwojem gospodarczym |
| • rozróżnia rodzaje transportu
• opisuje strukturę przewozów ładunków transportem kolejowym w Polsce • wymienia przyczyny wzrostu znaczenia transportu samochodowego i przesyłowego w Polsce |
• opisuje znaczenie poszczególnych działów transportu lądowego w gospodarce kraju i życiu codziennym
• analizuje przewóz ładunków i pasażerów w Polsce według rodzajów transportu • omawia przestrzenne zróżnicowanie gęstości sieci kolejowej i dróg kołowych w Polsce • uzasadnia konieczność modernizacji transportu lądowego w Polsce • wskazuje na mapie Polski główne szlaki transportu lądowego • wyjaśnia znaczenie terminu „tranzyt międzynarodowy” |
• wykazuje wady i zalety poszczególnych rodzajów transportu lądowego
• wyjaśnia przyczyny zróżnicowania gęstości sieci dróg kołowych oraz linii kolejowych w Polsce • porównuje gęstość sieci dróg kołowych oraz linii kolejowych w Polsce z gęstością tych sieci w innych krajach • wyjaśnia potrzebę budowy nowoczesnych autostrad |
• analizuje jakość sieci transportowej w Polsce
• przewiduje skutki gwałtownego rozwoju motoryzacji • wykazuje wpływ transportu na rozwój innych dziedzin gospodarki |
• wykazuje wpływ transportu na rozwój innych dziedzin gospodarki | |
| • wymienia cechy transportu morskiego
• opisuje morską flotę transportową w Polsce • wyjaśnia, dlaczego polscy armatorzy rejestrują swoje statki w krajach taniej bandery • wymienia nazwy polskich miast mających swoje lotniska i wskazuje je na mapie • omawia przyczyny wzrostu znaczenia tanich linii lotniczych w Polsce |
• wyjaśnia znaczenie transportu morskiego, wodnego śródlądowego i lotniczego w gospodarce kraju
• wymienia najważniejsze połączenia promowe z Polski i wskazuje je na mapie • wymienia nazwy głównych szlaków transportu wodnego śródlądowego i wskazuje te szlaki na mapie • omawia znaczenie kanałów śródlądowych w Polsce |
• porównuje wielkości przeładunków w polskich portach morskich
• wyjaśnia przyczyny niewielkiego znaczenia transportu śródlądowego w Polsce • analizuje wielkość ruchu pasażerskiego w polskich portach lotniczych • analizuje wady i zalety transportu morskiego, wodnego śródlądowego i lotniczego |
• wykazuje na przykładach znaczenie transportu morskiego, wodnego śródlądowego i lotniczego w Polsce
• analizuje międzynarodowy ruch pasażerski w polskich portach morskich • wykazuje wpływ transportu na rozwój innych dziedzin gospodarki |
• porównuje odległości oraz koszty przewozu towarów i pasażerów różnymi środkami transportu w Polsce | |
| • wyjaśnia znaczenie terminów: „handel zagraniczny”, „import”, „eksport”, „saldo bilansu handlu zagranicznego”
• wyjaśnia znaczenie handlu zagranicznego w życiu codziennym • wymienia nazwy głównych partnerów handlowych Polski • wymienia nazwy towarów eksportowanych z Polski • wymienia nazwy towarów importowanych do Polski |
• omawia bilans handlu zagranicznego w Polsce
• wyjaśnia przyczyny ujemnego salda bilansu handlu zagranicznego |
• ocenia znaczenie handlu zagranicznego w rozwoju innych dziedzin gospodarki | • analizuje dane liczbowe dotyczące bilansu handlu zagranicznego Polski w ostatnich latach i formułuje wnioski | • proponuje sposoby uzyskania przez Polskę dodatniego bilansu handlu zagranicznego | |
| • wyjaśnia znaczenie terminów: „turystyka”, „walory turystyczne”, „infrastruktura turystyczna”
• klasyfikuje turystykę ze względu na cel wyjazdów • wyjaśnia przyczyny wzrostu ruchu turystycznego w Polsce po 1989 roku |
• opisuje wpływ turystyki na tworzenie PKB w Polsce
• wykazuje na przykładach walory turystyczne Polski • wymienia nazwy regionów oraz ośrodków turystycznych w Polsce o wysokich walorach turystycznych i wskazuje je na mapie • opisuje polskie obiekty znajdujące się na Liście światowego dziedzictwa kulturowego i przyrodniczego UNESCO |
• porównuje wpływy z turystyki w Polsce z wpływami z turystyki w wybranych krajach
• porównuje wielkość ruchu turystycznego w Polsce i z wielkością ruchu turystycznego w wybranych krajach Europy w ostatnich latach • opisuje ruch turystyczny w swoim województwie • ocenia walory turystyczne Polski z punktu widzenia zagranicznego turysty • porównuje atrakcyjność turystyczną wybranych regionów w Polsce |
• wykazuje znaczenie rozbudowy infrastruktury turystycznej dla rozwoju turystyki w Polsce
• ocenia walory turystyczne wybranych regionów Polski • wyjaśnia znaczenie turystyki krajowej jako źródła dochodu regionu i państwa |
• uzasadnia potrzebę ochrony walorów turystycznych | |
| Polska w świecie | • określa wskaźniki rozwoju gospodarczego i społecznego Polski
• wymienia przykłady współpracy międzynarodowej • wymienia przykłady inwestycji zagranicznych w Polsce • wymienia nazwy największych organizacji międzynarodowych |
• wyjaśnia potrzebę współpracy międzynarodowej
• ustala na podstawie danych statystycznych poziom rozwoju gospodarczego i społecznego Polski • wymienia nazwy euroregionów i wskazuje euroregiony na mapie Polski • wyjaśnia znaczenie euroregionów |
• porównuje PKB w Polsce i innych krajach
• analizuje i porównuje dane statystyczne dotyczące produkcji wybranych towarów w Polsce i innych krajach • wyjaśnia korzyści wynikające z inwestycji zagranicznych w Polsce • ocenia znaczenie euroregionów • określa rolę Polski w strukturach międzynarodowych |
• ocenia na podstawie wskaźników poziom rozwoju gospodarczego Polski
• ocenia korzyści wynikające ze współpracy międzynarodowej • ocenia skutki integracji Polski z UE i NATO |
• charakteryzuje wybrany euroregion |
| Degradacja środowiska przyrodniczego | • wymienia źródła zanieczyszczeń środowiska przyrodniczego Polski
• wymienia skutki zanieczyszczenia środowiska przyrodniczego • wymienia sposoby zmniejszania emisji zanieczyszczeń przemysłowych |
• opisuje wpływ przemysłu na stan środowiska
• opisuje zagrożenia wynikające ze składowania śmieci i odpadów poprodukcyjnych • opisuje wpływ środków transportu na stan środowiska • uzasadnia konieczność segregacji śmieci oraz oszczędności energii i wody • wymienia skutki przedostawania się odpadów poprodukcyjnych do środowiska • wymienia skutki zanieczyszczania środowiska środkami chemicznymi stosowanymi w rolnictwie |
• ocenia wpływ ścieków komunalnych na stan czystości wód w Polsce
• opisuje stan jakości wód Wisły i Odry na podstawie diagramu • wyjaśnia przyczyny i skutki eutrofizacji • opisuje zróżnicowanie regionalne zanieczyszczenia środowiska przyrodniczego w Polsce |
• wykazuje konieczność ochrony środowiska przyrodniczego w Polsce
• proponuje konkretne działania na rzecz ochrony środowiska przyrodniczego zamieszkiwanym regionie • wyjaśnia proces powstawania kwaśnych opadów |
• proponuje sposoby ograniczenia zanieczyszczania środowiska odpadami wytwarzanymi przez człowieka
• ocenia skutki społeczne i gospodarcze zanieczyszczenia środowiska przyrodniczego |
| Przegląd regionów geograficznych | • wymienia nazwy krain geograficznych pobrzeży i wskazuje te krainy na mapie
• wymienia nazwy najważniejszych miast pobrzeży i wskazuje te miasta na mapie • wymienia atrakcje turystyczne pobrzeży |
• opisuje na podstawie map tematycznych najważniejsze cechy krajobrazu pobrzeży
• opisuje klimat pobrzeży na podstawie mapy klimatycznej • opisuje na podstawie map tematycznych najważniejsze cechy gospodarki pobrzeży • charakteryzuje wybrane miasta pobrzeży |
• wyjaśnia genezę Żuław Wiślanych
• wyjaśnia genezę mierzei • porównuje cechy oraz genezę wybrzeża klifowego i płaskiego • ocenia walory turystyczne pobrzeży |
• wykazuje wpływ zewnętrznych czynników rzeźbotwórczych na ukształtowanie powierzchni pobrzeży
• wykazuje związki między warunkami przyrodniczymi a cechami gospodarki pobrzeży • przedstawia prezentację multimedialną na temat walorów turystycznych wybranego regionu geograficznego, ze szczególnym uwzględnieniem jego walorów kulturowych |
• ocenia możliwości rozwoju gospodarczego pobrzeży |
| • wymienia nazwy krain geograficznych pojezierzy i wskazuje te krainy na mapie Polski
• wyróżnia cechy rzeźby młodoglacjalnej pojezierzy na podstawie schematów i fotografii • wymienia nazwy jezior polodowcowych i wskazuje te jeziora na mapie Polski • wymienia nazwy surowców mineralnych pojezierzy • określa atrakcje turystyczne pojezierzy • wymienia nazwy najważniejszych miast pojezierzy i wskazuje te miasta na mapie Polski |
• opisuje najważniejsze cechy krajobrazu pojezierzy na podstawie map tematycznych
• rozróżnia formy polodowcowe na podstawie zdjęć i schematów • opisuje na podstawie map klimatycznych zróżnicowanie klimatyczne pojezierzy • opisuje na podstawie map tematycznych najważniejsze cechy gospodarki pojezierzy • wymienia nazwy kompleksów leśnych oraz parków narodowych w pasie pojezierzy oraz wskazuje je na mapie Polski • opisuje wybrane miasta pojezierzy |
• wyjaśnia genezę rzeźby pojezierzy
• wyjaśnia genezę mis jeziornych występujących pasie pojezierzy • porównuje cechy klimatu Pojezierza Myśliborskiego z cechami klimatu Pojezierza Suwalskiego • ocenia walory krajobrazowe i przyrodnicze pojezierzy |
• wyjaśnia zróżnicowanie krajobrazu w pasie pojezierzy
• wykazuje wpływ rzeźby terenu na zróżnicowanie opadów atmosferycznych w pasie pojezierzy • wykazuje związki między warunkami przyrodniczymi a cechami gospodarki pojezierzy • przedstawia prezentację multimedialną na temat walorów turystycznych wybranego regionu geograficznego, ze szczególnym uwzględnieniem jego walorów kulturowych |
• ocenia możliwości rozwoju gospodarczego pojezierzy | |
| • wymienia nazwy krain geograficznych Nizin Środkowopolskich i wskazuje te krainy na mapie
• wymienia nazwy kompleksów leśnych oraz parków narodowych Nizin Środkowopolskich i wskazuje je na mapie • wymienia nazwy obszarów bagiennych i podmokłych Nizin Środkowopolskich i wskazuje je na mapie • wymienia nazwy największych miast Nizin Środkowopolskich i wskazuje te miasta na mapie • określa atrakcje turystyczne Nizin Środkowopolskich |
• opisuje cechy krajobrazu Nizin Środkowopolskich na podstawie map tematycznych
• opisuje na podstawie mapy ogólnogeograficznej układ sieci rzecznej w Kotlinie Warszawskiej • opisuje, korzystając z map klimatycznych, zróżnicowanie klimatyczne Nizin Środkowopolskich • opisuje na podstawie map tematycznych rozmieszczenie surowców mineralnych Nizin Środkowopolskich • opisuje na podstawie map tematycznych najważniejsze cechy gospodarki Nizin Środkowopolskich • omawia na podstawie mapy gospodarczej rozmieszczenie ośrodków i okręgów przemysłowych Nizin Środkowopolskich oraz charakteryzuje te ośrodki i okręgi przemysłowe • określa atrakcje turystyczne Nizin Środkowopolskich • opisuje wybrane miasta Nizin Środkowopolskich |
• wyjaśnia różnice między krajobrazem młodoglacjalnym a staroglacjalnym
• charakteryzuje czynniki rzeźbotwórcze Nizin Środkowopolskich • ocenia warunki przyrodnicze rozwoju rolnictwa Niziny Śląskiej |
• opisuje na podstawie schematu warszawską nieckę artezyjską
• wykazuje związki między warunkami przyrodniczymi a cechami gospodarki Nizin Środkowopolskich • przedstawia prezentację multimedialną na temat walorów turystycznych wybranego regionu geograficznego, ze szczególnym uwzględnieniem jego walorów kulturowych |
• ocenia możliwości rozwoju gospodarczego Nizin Środkowopolskich | |
| • wymienia nazwy krain geograficznych Wyżyn Polskich i wskazuje te krainy na mapie
• rozpoznaje przykłady form krasowych na podstawie schematów i zdjęć • wymienia nazwy kompleksów leśnych oraz parków narodowych Wyżyn Polskich i wskazuje je na mapie • wymienia nazwy najważniejszych miast Wyżyn Polskich i wskazuje te miasta na mapie • określa atrakcje turystyczne Wyżyn Polskich |
• omawia zróżnicowanie klimatyczne Wyżyn Polskich na podstawie map klimatycznych
• opisuje na podstawie map tematycznych oraz ilustracji cechy krajobrazu Wyżyn Polskich • opisuje proces powstawania gołoborzy • opisuje na podstawie mapy tematycznej rozmieszczenie surowców mineralnych na Wyżynach Polskich • omawia związki między wydobyciem surowców mineralnych a lokalizacją przemysłu na Wyżynach Polskich • omawia warunki przyrodnicze rozwoju rolnictwa na Wyżynie Lubelskiej • opisuje na podstawie map tematycznych najważniejsze cechy gospodarki Wyżyn Polskich • opisuje wybrane miasta Wyżyn Polskich |
• charakteryzuje czynniki rzeźbotwórcze Wyżyn Polskich
• wyjaśnia genezę rzeźby krasowej • opisuje wpływ działalności gospodarczej człowieka na krajobraz Wyżyny Śląskiej • wyjaśnia genezę wąwozów i parowów • ocenia warunki przyrodnicze rozwoju rolnictwa Wyżyny Lubelskiej |
• wyjaśnia zróżnicowanie krajobrazu Wyżyn Polskich na podstawie map tematycznych
• wykazuje związki między warunkami przyrodniczymi a cechami gospodarki Wyżyn Polskich • wykazuje negatywny wpływ koncentracji ludności i przemysłu na środowisko przyrodnicze • przedstawia prezentację multimedialną na temat walorów turystycznych wybranego regionu geograficznego, ze szczególnym uwzględnieniem jego walorów kulturowych |
• ocenia możliwości rozwoju gospodarczego Wyżyn Polskich
• proponuje sposoby zagospodarowania terenów zdegradowanych na skutek działalności gospodarczej człowieka |
|
| • wymienia nazwy krain geograficznych Kotlin Podkarpackich i wskazuje te krainy na mapie
• wymienia nazwy kompleksów leśnych Kotlin Podkarpackich i wskazuje te kompleksy mapie • omawia atrakcje turystyczne Kotlin Podkarpackich • wymienia nazwy najważniejszych miast Kotlin Podkarpackich i wskazuje te miasta na mapie |
• opisuje cechy krajobrazu Kotlin Podkarpackich na podstawie map tematycznych
• wymienia nazwy surowców mineralnych występujących w Kotlinach Podkarpackich i wskazuje na mapie ogólnogeograficznej rejony ich występowania • opisuje na podstawie map klimatycznych cechy klimatu Kotlin Podkarpackich • opisuje na podstawie map tematycznych najważniejsze cechy gospodarki Kotlin Podkarpackich • omawia na podstawie map tematycznych warunki rozwoju rolnictwa w Kotlinie Sandomierskiej |
• wyjaśnia genezę Kotlin Podkarpackich
• wyjaśnia rolę rzek w kształtowaniu krajobrazu Kotlin Podkarpackich |
• opisuje uwarunkowania powstania złóż surowców mineralnych Kotlin Podkarpackich
• wykazuje związki między warunkami przyrodniczymi a cechami gospodarki Kotlin Podkarpackich • przedstawia prezentację multimedialną na temat walorów turystycznych wybranego regionu geograficznego, ze szczególnym uwzględnieniem jego walorów kulturowych |
• ocenia możliwości rozwoju gospodarczego Kotlin Podkarpackich | |
| • wyróżnia Karpaty Zewnętrzne i Wewnętrzne i wskazuje je na mapie Polski
• opisuje atrakcje turystyczne Karpat Zewnętrznych • wykazuje konieczność tworzenia parków narodowych na terenie Karpat Zewnętrznych • wymienia nazwy najważniejszych miast Karpat Zewnętrznych oraz wskazuje te miasta na mapie ogólnogeograficznej • opisuje położenie Karpat Wewnętrznych na mapie Polski • uzasadnia atrakcyjność turystyczną Tatr i Pienin • wymienia nazwy ośrodków turystycznych Tatr i Pienin i wskazuje te ośrodki na mapie Polski |
• omawia położenie Beskidów oraz Pogórza Karpackiego i wskazuje je na mapie Polski
• opisuje krajobraz Karpat na podstawie map tematycznych • omawia na podstawie map klimatycznych cechy klimatu Karpat Zewnętrznych • opisuje na podstawie map tematycznych najważniejsze cechy gospodarki Karpat Zewnętrznych • opisuje funkcje wybranych miast Karpat Zewnętrznych • wymienia nazwy i rozpoznaje najważniejsze skały występujące w Tatrach i Pieninach • opisuje na podstawie ilustracji cechy polodowcowej rzeźby wysokogórskiej Tatr • charakteryzuje na podstawie schematu piętra klimatyczno- • opisuje formy rzeźby krasowej Tatr Zachodnich • opisuje formy rzeźby Pienin • opisuje na podstawie map tematycznych najważniejsze cechy gospodarki Karpat • charakteryzuje wybrane ośrodki turystyczne • opisuje specyfikę folkloru Tatr i Obniżenia Orawsko- |
• wyjaśnia budowę fliszową Pogórza Karpackiego i Beskidów
• ukazuje zróżnicowanie krajobrazu Karpat Zewnętrznych i Wewnętrznych • uzasadnia konieczność budowy sztucznych zbiorników na karpackich rzekach • porównuje budowę geologiczną Tatr Wysokich z budową geologiczną Tatr Zachodnich • porównuje krajobrazy Tatr Wysokich i Zachodnich • wykazuje zróżnicowanie klimatyczne i roślinne Tatr Wysokich i Zachodnich • uzasadnia konieczność ochrony przyrody Tatr |
• wykazuje zależności między przeszłością geologiczną, budową geologiczną a cechami rzeźby Karpat Zewnętrznych i Wewnętrznych
• wykazuje zróżnicowanie klimatyczne i roślinne Beskidów oraz Pogórza Karpackiego • wykazuje związki między warunkami przyrodniczymi a cechami gospodarki Pogórza Karpackiego i Beskidów • ukazuje zależności między budową geologiczną a cechami rzeźby Tatr • wykazuje związki między cechami gospodarki Tatr a warunkami przyrodniczymi • przedstawia prezentację multimedialną na temat walorów turystycznych wybranego regionu geograficznego, ze szczególnym uwzględnieniem jego walorów kulturowych |
• ocenia możliwości rozwoju gospodarczego Beskidów oraz Pogórza Karpackiego
• ocenia możliwości rozwoju turystyki w Tatrach |
|
| • opisuje położenie Sudetów i Przedgórza Sudeckiego na podstawie mapy Polski
• wskazuje na mapie Polski rejony eksploatacji surowców mineralnych w Sudetach i na Przedgórzu Sudeckim • opisuje zagrożenia środowiska przyrodniczego powstające w wyniku gospodarczej działalności człowieka • wymienia nazwy najważniejszych miast w Sudetach i wskazuje te miasta na mapie Polski • opisuje atrakcje turystyczne Sudetów i Przedgórza Sudeckiego |
• opisuje na podstawie map tematycznych cechy krajobrazu Sudetów
• analizuje mapę klimatyczną i na jej podstawie wymienia cechy klimatu Sudetów i Przedgórza Sudeckiego • opisuje na podstawie map tematycznych najważniejsze cechy gospodarki Sudetów • charakteryzuje warunki rozwoju rolnictwa Przedgórza Sudeckiego • charakteryzuje funkcje miast Sudetów i Przedgórza Sudeckiego |
• wyjaśnia genezę rzeźby zrębowej Sudetów
• przedstawia rozwój i cechy rzeźby Gór Stołowych i Karkonoszy • wykazuje zróżnicowanie klimatyczne i roślinne Sudetów |
• omawia przeszłość geologiczną Sudetów
• wykazuje zróżnicowanie budowy geologicznej Sudetów • wykazuje związki między warunkami przyrodniczymi a cechami gospodarki Sudetów i Przedgórza Sudeckiego |
• ocenia możliwości rozwoju Sudetów i Przedgórza Sudeckiego | |
| • charakteryzuje na podstawie map położenie jego regionu zamieszkania w Polsce
• odczytuje dane statystyczne dotyczące zagadnień społecznych i gospodarczych jego regionu • opisuje atrakcje turystyczne regionu, w którym mieszka |
• opisuje na podstawie map tematycznych środowisko przyrodnicze regionu, w którym mieszka
• opisuje na podstawie map tematycznych najważniejsze cechy gospodarki swojego regionu • opisuje rozmieszczenie ludności w regionie • omawia tradycje regionu, w którym mieszka |
• wykazuje zależności między środowiskiem a różnorodnymi formami działalności człowieka w regionie zamieszkania
• wyjaśnia znaczenie gospodarcze swojego regionu zamieszkania • sporządza folder informacyjny o swoim regionie |
• ocenia warunki i możliwości produkcji rolnej i przemysłowej w swoim regionie
• projektuje i opisuje na podstawie map turystycznych, tematycznych i ogólnogeograficznych oraz własnych obserwacji terenowych wycieczkę wzdłuż wybranej trasy we własnym regionie, uwzględniając walory przyrodnicze i kulturowe |
• wykazuje indywidualne cechy regionu, w którym mieszka | |